Het gaat niet goed met de taalvaardigheid van jongeren. KopGroep Bibliotheken besloot de zogenaamde Impulsregeling dan ook in te zetten om een structurele samenwerking op te zetten met twee VMBO-scholen in de regio. Karin Doves, consulent Educatie vertelt: “Op het gebied van leesbevordering zijn jongeren het ondergeschoven kindje. We willen ons er graag hard voor maken ook hen te bereiken.”
De cijfers liegen er niet om. PISA, het Programme for International Student Assessment, voert een internationaal vergelijkend onderzoek uit dat de vaardigheden en kennis van natuurwetenschappen, lezen en wiskunde van 15-jarigen in heel Europa test. In 2022 daalden de leesvaardigheidsscores, net als in 2018 drastisch. Nederland daalde harder dan de EU14-landen en scoort opnieuw lager dan deze landen gemiddeld. Karin: “Dat is wel alarmerend. Nederland springt er echt uit. Waarom precies weten we niet. Het kan te maken hebben met veranderingen in het onderwijs en ik denk dat de bezuinigingen op bibliotheken in elk geval niet hebben geholpen. Daarom ben ik blij dat die bezuinigingen deels terug zijn gedraaid en dat we nu de Impulsregeling kunnen inzetten.”
De cijfers liegen er niet om. PISA, het Programme for International Student Assessment, voert een internationaal vergelijkend onderzoek uit dat de vaardigheden en kennis van natuurwetenschappen, lezen en wiskunde van 15-jarigen in heel Europa test. In 2022 daalden de leesvaardigheidsscores, net als in 2018 drastisch. Nederland daalde harder dan de EU14-landen en scoort opnieuw lager dan deze landen gemiddeld. Karin: “Dat is wel alarmerend. Nederland springt er echt uit. Waarom precies weten we niet. Het kan te maken hebben met veranderingen in het onderwijs en ik denk dat de bezuinigingen op bibliotheken in elk geval niet hebben geholpen. Daarom ben ik blij dat die bezuinigingen deels terug zijn gedraaid en dat we nu de Impulsregeling kunnen inzetten.”
Naar aanleiding van het Masterplan basisvaardigheden heeft het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 12,9 miljoen euro gereserveerd voor het versterken van leesbevordering in de kinderopvang en op scholen. Dit bedrag moet worden ingezet om de samenwerkingen met kinderopvang, primair onderwijs, voortgezet onderwijs en middelbaar beroeps onderwijs te versterken en nieuwe projecten op te starten in het kader van BoekStart en Bibliotheek op School. Karin: “We zijn opgetrokken met Probiblio. Zij hebben ons gewezen op scholen die hierin een goede partner kunnen zijn. Ten eerste de VMBO-groenafdeling van VONK in Schagen. Mijn collega was daar al bezig met de collectie, dus dat was een goed vertrekpunt. Toen bleek dat er ruimte was in het budget, hebben we afspraken gemaakt met de afdeling Beroepsonderwijs van Scholen aan Zee.” De partijen gingen eerst met elkaar in gesprek. “We werkten al goed met elkaar samen, maar altijd op projectbasis. Terugkerende projecten dus, maar daarna was het weer even klaar. Nu kunnen we een structurele overeenkomst voor de komende jaren sluiten.”
Zaadjes
De eerste stap is een goede collectie. “Jongeren aan het lezen krijgen begint met boeken die aansluiten bij wat ze leuk vinden. We hebben gemerkt dat VMBO-leerlingen liever lezen over hun hobby’s en interesses. Een biografie over Max Verstappen bijvoorbeeld of iets over een YouTuber. Ook stripboeken en graphic novels spreken de vmbo-leerlingen aan.” Maar alleen een collectie is niet genoeg. “Er moeten heel veel afspraken gemaakt worden over wie bijvoorbeeld de collectie in bezit krijgt, wie verantwoordelijk is voor uitleen en inname en over de vraag of leerlingen die boeken mee naar huis mogen nemen. Verder zijn we verplicht jaarlijks een monitor-onderzoek te doen onder docenten, leerlingen en de leesconsulent. De resultaten moeten ons inzicht gaan geven in wat er allemaal nodig is, zodat we een meerjarenplan kunnen opstellen.”
De monitor vond plaats in november 2023. De resultaten lieten op zich wachten tot in het nieuwe jaar, maar dat betekent niet dat KopGroep Bibliotheken en de scholen stil hebben gezeten. Karin: “We zijn vooral bezig met een verschuiving in de rollen. Voorheen kwamen wij langs om iets met de leerlingen te doen dat het leesplezier kon bevorderen. We namen het de scholen als het ware uit handen. Nu krijgen wij meer een ondersteunende en adviserende rol aan de scholen en rechtstreeks aan docenten. Dat geldt voor de docenten Nederlands, maar ook voor de andere. Dit thema is van iedereen. Docenten Nederlands hebben een training gevolgd om hun taak zo goed mogelijk te kunnen vervullen. De andere docenten hebben tijdens een workshop geleerd hoe ze ook in hun vak bij kunnen dragen aan leesvaardigheid en ook mediawijsheid. We zijn bijvoorbeeld aan de slag geweest met de vraag hoe je boeken uit de collectie in kunt zetten in je les.”
Karin weet dat er veel te doen is en dat de achterstand niet zomaar is weggewerkt. Maar ze is hoopvol. “We weten dat lezen niet populair is onder jongeren. Groepsdruk speelt daarbij een grote rol. Het is gewoon niet stoer. Maar ik denk dat we op deze manier zaadjes kunnen planten. Met mooie boeken, met aanmoediging, met onderwijs waar lezen meer is ingebed en met bijvoorbeeld een fijne bibliotheek waar je kunt chillen of studeren. De een wordt meteen enthousiast, de ander misschien veel later, bijvoorbeeld pas tijdens een vervolgopleiding. Maar dan weet die in elk geval de weg te vinden naar de bieb.”
Karin weet dat er veel te doen is en dat de achterstand niet zomaar is weggewerkt. Maar ze is hoopvol. “We weten dat lezen niet populair is onder jongeren. Groepsdruk speelt daarbij een grote rol. Het is gewoon niet stoer. Maar ik denk dat we op deze manier zaadjes kunnen planten. Met mooie boeken, met aanmoediging, met onderwijs waar lezen meer is ingebed en met bijvoorbeeld een fijne bibliotheek waar je kunt chillen of studeren. De een wordt meteen enthousiast, de ander misschien veel later, bijvoorbeeld pas tijdens een vervolgopleiding. Maar dan weet die in elk geval de weg te vinden naar de bieb.”
